Drie koningen, Tres Reyes Magos

Drie koningen is een traditioneel kinderfeest in Spanje. De Spanjaarden vieren de aankomst van de Reyes Magos met feestelijke lichtjes en een grote en vrolijke optocht.

Drie koningen in Spanje

Driekoningen in Spanje, Epifanie of Openbaring van de Heer (Solemnitas Epiphaniae Domini in het Latijn) is een christelijke feestdag die elk jaar op 6 januari wordt gevierd en waarop men de bijbelse gebeurtenis (Matt. 2:1-18) herdenkt van de wijzen uit het oosten die een opgaande ster zagen en daarop de koning der Joden gingen zoeken. Ze kwamen in Bethlehem en vonden daar Jezus, de pasgeboren koning der joden. Waarschijnlijk wordt hier gezinspeeld op het visioen van Bileam, de ziener in Moab die een ster uit Jacob zag opkomen (Numeri 24:17).

De drie wijzen kregen namen. In het Grieks waren dat Apellius, Amerius en Damascus, in het Hebreeuws Galgalat, Malgalat en Sarathin, maar ze zijn bekend geworden onder hun gelatiniseerde Perzische namen Caspar, Melchior en Balthasar. Ze zouden respectievelijk 20, 40 en 60 jaar oud zijn geweest; getallen die de levenstijdperken van de volwassene symboliseren.

In de katholieke liturgie in België en Nederland wordt het hoogfeest van de Openbaring van de Heer op de eerste zondag na 1 januari gevierd indien 6 januari op een werkdag valt. In veel Zuid-Europese landen is Driekoningen een vrije dag en wordt Driekoningen op de dag zelf gevierd. De Openbaring van de Heer is het eerste van drie feesten, samen met de doop van de Heer en de opdracht van de Heer in de tempel (2 februari), die thuishoren in de kerstcyclus, de tijd van Jezus' kindertijd en jonge jaren.

De zogenaamde relikwieën van de Drie Koningen worden in een reliekschrijn bewaard in de dom van Keulen.

Oorsprong

Het feest ontstond in de vierde eeuw in het oosters christendom en was oorspronkelijk bedoeld om de verschijning van de vleesgeworden Zoon van God op aarde te vieren (ἐπιφάνεια, epiphaneia is Grieks voor 'verschijning'). Daarbij werden de tekenen van Jezus' goddelijkheid herdacht: de geboorte uit de maagd Maria, het bezoek en de aanbidding door de wijzen uit het oosten, gebeurtenissen uit Jezus' jeugd en de doop van Jezus door Johannes de Doper.

De Kerk van de Latijnse ritus vierde de geboorte van Jezus echter steeds op 25 december. Met de overname van het feest van de epifanie op 6 januari door de Latijnse Kerk werd daarom alleen de aanbidding der wijzen herdacht, waarmee de bekendmaking van Christus aan de wereld wordt gevierd.

In de volgende Europese landen is het een officiële feestdag: Andorra, Cyprus, Duitsland (enkele deelstaten), Finland, Griekenland, Italië, Kroatië, Liechtenstein, Oostenrijk, Polen, Slovakije, Spanje, Zweden en Zwitserland (enkele kantons).[bron?] In de landen waar het geen vrije dag is, wordt het meestal de zondag het dichtst tegen 6 januari gevierd.

Van wijzen tot drie koningen

Matteüs 2:1-18 vertelt van de wijzen ('μαγοι') die het Kerstkind kwamen bezoeken, maar hun aantal wordt niet genoemd. In de latere kerstverhalen (reeds bij Origenes in de 3e eeuw) zijn er drie van gemaakt, wellicht omdat de wijzen drie geschenken aan­bie­den: goud, wierook en mirre (zie ook Goud, wierook en mirre).

De wijzen (mogelijk betreft het hier Perzisch-Babylonische astronomen, astrologen en natuurwetenschappers) zijn in de volksverhalen en bij Tertullianus koningen geworden omdat de tekst van Matteüs doet denken aan Jesaja 60,3.6: "Volkeren komen naar uw licht, konin­gen naar de glans van uw dageraad. ..... Een vloed van kamelen zal u over­dek­ken, dromedarissen van Midjan en Efa; alle bewoners komen uit Seba, met goud en wierook beladen."

Onder invloed van deze tekst (en van Psalm 72:10) zijn de wijzen koningen geworden, die reisden per kameel. In Ravenna is waarschijnlijk de oudste afbeelding van de drie wijzen/koningen te vinden. Op een mozaïek uit de 6e eeuw staan de drie met de namen Caspar, Melchior en Balthasar afgebeeld, drie kleurlingen uit het oosten. In de protestantse versie van het kerstlied Nu zijt wellekome wordt weer van wijzen gesproken.

Tradities

Driekoningen was vroeger – net zoals Pasen – traditioneel een doopdag. Ter herinnering aan de doop vindt met Driekoningen de wijding van het water plaats. Met dit wijwater kunnen huizen worden gezegend. Bij deze huiszegen schrijft men in vele landen met krijt de letters "C+M+B" op de deur, waarbij men hoopt alle kwaad op afstand te kunnen houden. Dit blijft dan op of naast de deur staan tot Pinksteren of langer.

De letters staan voor de Latijnse zegenspreuk "Christus Mansionem Benedicat", dat betekent "Christus zegene dit huis". De letters verwijzen ook naar de initialen van Caspar, Melchior en Balthasar, de drie wijzen uit het oosten, die mede achtergrond geven aan dit gebruik. Zij zijn de eerste niet-Joden ('heidenen') aan wie Christus zich heeft geopenbaard. De gebruikelijke vorm is xx+C+M+B+yy, waarin voor 'xx' de eerste twee cijfers van het jaartal worden ingevuld en voor 'yy' de laatste twee cijfers. In 2008 staat er dan bijvoorbeeld: "20+C+M+B+08". De '+' staat voor een kruisteken.

In Nederland worden met Driekoningen door parochies vaak langwerpige kaarten uitgedeeld met deze letters erop (ter grootte van een derde van een A4'tje), die vervolgens in de hal of de huiskamer worden opgehangen.

Drie koningen water

Het wijwater dat wordt gewijd tijdens de vigilie op de avond voor Driekoningen wordt driekoningenwater genoemd. Het wordt gezien als het meest krachtige wijwater. In Midden- en Oost-Europa wordt het gebruikt om alle ziekten te weren voor mens en dier, en om duivelse invloeden te neutraliseren.

In de buitengewone Latijnse ritus van de katholieke kerk is de liturgie als volgt opgebouwd: na de Litanie van alle Heiligen bidt de priester de overwinning psalmen 28, 45 en 146. Vervolgens het zogenaamde Exorcisme van de Heilige Michael en dan een Benedictus en een Magnificat. Na verdere zegeningen van zout en water wordt de wijding besloten met een Te Deum.

In de verschillende landen

Driekoningen wordt zowel door protestanten als katholieken gevierd. Willem Barentsz vierde het tijdens de overwintering op Nova Zembla.

Nederland

Kinderen lopen de avond voor Driekoningen in groepjes van drie verkleed met een kroon langs de deuren; een van hen heeft een zwart gemaakt gezicht. Ze dragen daarbij lampionnen en zingen. Een bekend liedje luidt:

Drie koooningen, drie koooningen, geef mij nen nieuwen (h)oed. Mijnen ouwen is verslee-eeten, mijn moeder mag 't nie wee-eeten. Mijn vader heeft het geld, op de toonbank neergeteld. Oorspronkelijk luidde de laatste zin "op de -russel-rooster geteld. Op de rooster tellen betekent hier: geen geld hebben of geen kunnen bijhouden. Deze versie wordt in Vlaanderen nog altijd gezongen. De laatste twee regels luiden ook wel:"Mijn vader heeft geen geld, is dat niet slecht gesteld?"

Als beloning voor het zingen krijgen ze eten, snoep en geld. De lampionnen zijn een overblijfsel van een oude heidense gewoonte, waarin men fakkels droeg om boze geesten te verjagen. Het snoepgoed dat wordt uitgedeeld, stamt van heidense offer malen. De Germanen mochten in de twaalf nachten van de nieuwjaarsfeesten geen peulvruchten (hun hoofdvoedsel) eten en de 'heilige boon' betekende het einde van die vastenperiode.

In huis werd Driekoningen met eten, drank en gezang gevierd. Jan Steen heeft dit weergegeven in het schilderij Het Driekoningenfeest. Bekend is het koningsbrood of koningen taart die men bakt; er wordt een bruine boon of muntstuk in verstopt en degene die hem vindt is die dag "koning(in)". Een gebruik is dat degene die de koning is, die dag de baas in huis mag zijn. De boon in de koek is ook afgeleid van heidense gebruiken.

Ook kende men de koningsbrief, zowel in huiselijke kring als op een groot officieel feest. Men kon in een ton papiertjes grabbelen en degene die de koningsbrief trok, werd door iedereen getrakteerd en was de baas. Tevens werden er brieven getrokken voor de functie van raadsheer, rentmeester, secretaris, zanger, speelman, kok, portier, schenker en zot en zottin. Volgens een legende hoorde koning Frans I van Frankrijk in 1521 voor het eerst over zo'n koningsbrief, hij verklaarde de 'koning' de oorlog en ging erheen, maar werd ontvangen met sneeuwballen, appels en eieren. Een dronken man gooide zelfs met een stuk brandend hout, maar koning Frans zag in hoe hij zich voor gek had gezet en weigerde de man te vervolgen.

Bij kerken of in het kerkportaal werd rond Driekoningen een toneelstuk opgevoerd met Maria, Jozef, het kindje Jezus, de ezel, de os, Herodes en de Drie Wijzen. In protestantse gebieden gebeurde dit ook binnen in de kerk.

In Maastricht wordt er door de parochie van Onze Lieve Vrouw Sterre der Zee jaarlijks een levende driekoningenstoet door de binnenstad van Maastricht georganiseerd. Geheel gekostumeerd trekken de koningen op paarden en kamelen door de stad. In de stoet lopen ook herders met ezels en schapen en uiteraard Maria en Jozef met het kindje Jezus mee. Kinderen (al dan niet verkleed) worden uitgenodigd met lampionnen mee te lopen. Afsluitend is er een dienst in de Basiliek waarbij de Koningen hun gaven aanbieden aan het kindje Jezus en er traditionele Driekoningengezangen gezongen worden.

België

Ook in Vlaanderen wordt Driekoningen in huis gevierd. Zo kent men er ook het drie koningen zingen, net als Nederland.

In Sint-Niklaas is een Driekoningenstraat. Elk jaar was er een grote Drie koningen stoet, waarin de Drie Koningen zelf als reus meeliepen. Tegenwoordig bestaat deze folkloristische stoet niet meer en zijn deze reuzen stadseigendom.

Driekoningen is bij veel gezinnen het moment om de kerstboom buiten de deur te zetten. Bekend is het koningsbrood of koningen taart die men bakt; er wordt een bruine boon of muntstuk in verstopt en degene die hem vindt is die dag "koning(in)". Dit gebruik vindt ook in Frankrijk plaats.

Vergelijk gratis goedkope vliegtickets

Spanje

In Spanje kijken de kinderen elk jaar weer uit naar de dag van de drie koningen, of in het Spaans de Tres Reyes Magos. Dan voorafgaand aan 5 en 6 januari kijken de kinderen vol spanning uit naar deze dag.

Er worden briefjes geschreven met de wensen aan de drie koningen en natuurlijk gelijk op het goede gedrag van het afgelopen jaar heen gewezen des te groter is de kans op een cadeaus. Daarvoor tref je de drie koningen vaak in winkelcentrums en/of warenhuizen waar de kinderen de drie koningen de wensen kenbaar maken en de drie koningen schudden veel heel veel kinderhandjes

De tradities van Reyes Magos in Spanje

De Spanjaarden vieren de aankomst van de Reyes Magos met feestelijke lichtjes, kerststalletjes, kerstliedjes en een grote en vrolijke optocht, de Cabalgata de los Reyes Magos. De koningen rijden te paard of in feestelijke wagens door de straten en gooien lekkernijen naar de kinderen.

De Driekoningen geven cadeautjes , omdat op deze dag de Koningen ook cadeaus aan het kindje Jezus gaven. Bij volwassenen wordt dit vaak gecombineerd met een klein grapje in de vorm van een cadeautje. De dag ervoor wordt in bijna alle plaatsen een driekoningenoptocht georganiseerd, vergelijkbaar met de intocht van Sinterklaas in de Lage Landen. De scholen zijn die dag gesloten en de bakkers bakken een speciaal gebak in de vorm van een "o" (de rrosca de reyes of roscón de reyes, de ring van de koning).Op 5 januari is er een driekoningenoptocht (Cabalgata Reyes Magos) Ondertussen worden er van wagens veel heel veel snoepjes er onder gegooid, het hoogte punt is natuurlijk als de wagen van de drie koningen voorbij komt met de vriendelijk wuivende wijzen. Als de driekoningenoptocht voorbij is worden thuis de schoentjes onder de kerstboom gezet, soms worden er ook kleine geschenken voor de koningen en hun kamelen erbij gezet zoals mandarijnen, walnoten of water.In de nacht van 5 januari op 6 januari zetten de kinderen hun schoentje neer. Aangezien deze religieuze vorsten, net als de kerstman, van lekkere dingen houden, leggen de Spaanse kinderen vaak snoepgoed voor de koningen en hooi voor hun kamelen neer. ´s Ochtends ontdekken de kinderen dat de koningen van het snoepgoed geprobeerd hebben, de kamelen hun hooi opgegeten hebben en er cadeautjes liggen te wachten om uitgepakt te worden. Ter afsluiting wordt een traditioneel ontbijt gegeten, de Roscón de Reyes: een ronde cake die gedecoreerd is met fruit, dat de waardevolle edelstenen op de nobele kleding van de drie koningen moet voorstellen.

Op 6 januari, de scholen zijn die dag gesloten wordt tijdens het ontbijt de cadeaus door de kinderen uitgepakt. Ook wordt er een typische Spaanse lekkernij gegeten de Roscón de Reyes (driekoningenkrans). Deze ronde cake, is versierd met allerlei gekleurde snoepjes, en traditioneel zit ergens een boon verstopt. Als je het pech hebt dat je de boon in je stuk cake hebt, ja dan moet je de cake betalen. Maar ja dit moetje ook weer niet te letterlijk nemen, maar als je het geluk hebt een kleine kroon of koning in je stuk cake te vinden dan heb je een goede dag, dan je wordt de hele dag als een koning behandelt.

De kinderen die niet lief zijn geweest, bij ons in Nederland gaan ze in de zak en of krijgen ze de roe. Hier krijgen de kinderen carbón dulce, dit zijn zoete snoepjes ze lijken verdacht veel op zwarte steenkool.

De mooiste ontdekkingen van Spanje:

Zoek je een bijzonder plaats om te overnachten een sfeervolle vakantiewoning een heel bijzonder plekje waar je heerlijk kunt genieten in een bed & breakfast of een fijn hotelletje? Echt plekjes voor levensgenieters! Ieder plaats is origineel, maar vooral ‘heel fijn-om-er-te-te-zijn’

Ook interessant: